Spectaculaire vondst op portret Gratia

De Oopjen van Verhildersum

Er is bij de restauratie van het portret van een van de vroegere bewoners van Borg Verhildersum in Leens een bijzondere ontdekking gedaan. Het gaat om het portret van Gratia Susanna Clant van Scheltkema Nijenstein (1630-1690), zeg maar de Oopjen van Verhildersum. Gratia is de moeder van Edzard Tjarda van Starkenborgh. Zij is op dit portret afgebeeld als de weduwe van Allard Tjarda van Starkenborgh. Dankzij een bijdrage van de Vereniging Rembrandt en in het bijzonder het Groninger Fonds, en een groep donateurs wordt het schilderij op dit moment gerestaureerd. Schilder en jaartal van het doek waren onbekend. Wat blijkt? Op een bij eerdere restauratie naar de achterkant geslagen hoek van het doek is, verstopt onder restauratietape, de naam van de kunstenaar en het jaartal ontdekt: 
H. ten Oever, 1683. Restauratieatelier Marjan de Visser heeft hiermee, met haar collega Marya Albrecht, een heel bijzondere ontdekking gedaan. Na extra speurwerk is ook ontdekt dat de schilder drie jaar eerder een portret maakte van Mello Alberda en zijn vrouw Susanna Elisabeth Tamminga. Hun portretten zijn in bezit van het Groninger museum en hangen bij de Menkemaborg. 

Nieuwe bladzijde in het verhaal van het leven van de adel in Groningen

Een ontdekking als deze levert nieuwe kennis op over de verbanden tussen de diverse adellijke families in de hoogtijdagen van Groninger borgen; de 17^e eeuw. Ze gaven met hun rijkdom een impuls aan de cultuur in Groningen. Ze lieten de beste architecten en ambachtslieden bouwen aan hun huizen en tipten elkaar over de beste portretschilders. Waarschijnlijk werd Gratia getipt door haar nicht Susanna Tamminga. Zelfs de opzet van het kunstwerk vertoont veel overeenkomsten. De parels, een gordijn als decor met een landschap op de achtergrond. Waar Susanna zit, staat Gratia maar ze kijken op dezelfde manier, hebben dezelfde oogopslag.

Misschien niet zo verwonderlijk want Tamminga haar grootmoeder van moederszijde was een Clant. Gratia haar tweede naam is ook Susanna. Hendrick ten Oever (1639- 1716) kwam uit Zwolle. Hij schilderde portretten en landschappen. Er is zelfs een klein boekje uitgegeven in 1957; Hendrick ten Oever, een vergeten Overijsselse meester uit de zeventiende eeuw.

Bekijk de film van deze ontdekking (hieronder), of lees het verslag met de foto's (pdf, groot bestand dus het downloaden duurt even):

Bezit van portretten van bewoners van Verhildersum is uitzonderlijk

Het is bijzonder dat Verhildersum schilderijen bezit van de mensen die echt op de borg hebben gewoond in de 17^e eeuw. Ze geven het verhaal van Groningen een gezicht. Het hele gezin van Gratia en Allard is prachtig uitgedost te zien op het grootste familieportret van Nederland dat in de zaal van borg Verhildersum hangt. Het portret van Edzard, recent verworven en gerestaureerd, hangt daar ook. Een derde doek, van de zussen van Edzard is in bezit van het Groninger museum. Deze schilderijen zijn alle drie rond 1674 gemaakt door Martinus van Grevenbroeck uit Den Haag.

 Het restauratieproces wordt gefilmd en is te volgen op de website van Verhildersum.